تأثیر تفکر انتقادی بر فرهنگ و چابکی سازمانی

مقدمه

امروزه شرکت ها باید با محیط های بسیار آشفته ای مواجه هستند که خصوصیات اصلی آنها عدم اطمینان، پیچیدگی و پویایی است (Felipe et al,2017, p.2).
این موضوع که سازمان ها چگونه در محیط های پویا و غیرقابل پیش بینی رفتار کنند، طی چندین دهه از مباحث مورد علاقه در دانشگاه و صنعت بوده است (Robert & Grover,2012,p.581).
طبق نظر ریکی (۲۰۱۴)، جامعه ی جهانی امروز رهبران نیاز به مقابله با تغییرات دائمی دارند. ریکی اشاره می کند که تیم های مدیریتی تفکر انتقادی را تشویق می کنند چراکه به بهبود محیط کار کمک می کند (Abreu et al, 2017, p.2).
تفکر انتقادی، تفکری عقلانی است که در آن فرد مباحث را به دقت تجزیه و تحلیل میکند، شواهد و مدارک معتبر را جستجو و براساس آن به نتیجۀ نهایی، درست و معقول میرسد (متقی و همکاران، ۱۳۹۶، ص، ۴۸).
با توجه به دان (۲۰۱۵)، تفکر انتقادی با عقلانیت پیوند خورده است و به توانایی فرد برای استفاده از یک موضوع، شناختی، عقلانی، کاربردی و ارزیابی آن برای ایجاد دلایل قانع کننده برای هر گونه دیدگاه، عمل و یا صحبتی اشاره می کند. توانایی تفکر انتقادی به عنوان راهی برای دست یابی به معرفت برتر، چیزی است که انسان را از دیگر موجودات زنده متمایز می کند و به پیدا کردن حقیقت و پیشرفت جامعه کمک کرده است (chan,2019, p.14).
تفکر انتقادی می تواند برای تصمیم گیری در سازمان ها و همچنین در زندگی شخصی مورد استفاده قرار گیرد(Abreu et al, 2017, p.2).
فرد دارای تفکر انتقادی، به بررسی مسائل از ابعاد مختلف پرداخته و همین امر زمینه ی توسعه علم را فراهم می کند. این موضوع زمینه ی دقت نظر بیشتر برای افرادی می شود که صاحبنظر و اندیشه هستند زیرا آنان به این نکته پی برده اند که افکار آنها مورد بررسی و نقد قرار می گیرد (بخت آزمای و فرهنگی، ۱۳۹۶، ص ۱۱۱).
در دنیای امروز تفکر انتقادی مهارتی ضروری است و گرچه تأکید بر این نوع تفکر قدمتی به طول تاریخ معرفت بشری دارد ولی امروزه اهمیت آن بیش از بیش نمایان است. این امر در کشورما به دلیل سیل تهاجم فرهنگ غربی نیاز به احیای فرهنگ اسلامی-ایرانی، اهمیتی چند برابر دارد (زیبا کلام منفرد و محمدی،۱۳۹۳، ص ۲۰).
تفکر انتقادی مهارت تعیین شده برای شناسایی، ارزیابی و ارزیابی تصمیمات مختلف برای ارائه یک راه حل بهینه برای حل یک مشکل است (Abreu et al, 2017, p.2).
به دنبال تحقیقات جدید در مدیریت ، فرهنگ سازمانی اهمیت روزافزونی یافته و یکی از مباحث اصلی و کانونی مدیریت را تشکیل داده است (زرین آبادی و دیگران، ۱۳۹۶، ص ۴۵)
در حالی که به وضوح قابل درک است که فرهنگ سازمانی روی تمامی جنبه های سازمان اثرگذار بوده و در هر سازمانی پدیده- ای به دور از تأثیر فرهنگ نیست چنانچه همین مقوله به عنوان یکی از مؤلفه های مرتبط با تفکر انتقادی نیز مطرح است (بخت آزمای و فرهنگی، ۱۳۹۶، ص ۱۱۱).
فرهنگ سازمانی قوی و منسجم نقش مؤثرتر کارکنان درسیستم و دستیابی سریع به اهداف سازمان را موجب می شود (زرین آبادی و دیگران، ۱۳۹۶، ص۴۵)
گائوواین (۲۰۰۱)، توصیف می کند که محیط فرهنگی و مفروضات فرهنگ با مهارت های تفکر شناختی، خلاقیت و تفکر انتقادی در ارتباط است (Sabri et al., 2015, p2).
از طرفی چابکی عاملی مهم برای موفقیت شرکت ها در محیط های بسیار رقابتی است (Haeckel, 1999, p.51)
چابکی سازمانی به عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند رقابتی شناخته می شود که توانایی پاسخ گویی در محیط های با عدم قطعیت و تغییرات بالا را داراست. از آن جا که کارکنان و دانش و مهارت آنان سرمایه اصلی هر سازمان محسوب می شود، می توان انتظار داشت که در ایجاد سازمان چابک نیز کارکنان مهم ترین نقش را ایفا کنند (قربانی زاده و دیگران، ۱۳۹۰،ص ۴۷)
تمرکز بر جنبه های تکنولوژیکی که ممکن است بر سطح چابکی در یک سازمان تأثیر بگذارد منجر به فراموشی برخی از عوامل سازمانی مرتبط تأثیر گذار برچابکی شده است که یکی از این عوامل می تواند تفکر انتقادی باشد (Felipe et al,2017, p.2)